کرج اختیاری نوعی از تامین‌اجتماعی است که متقاضی، حق‌ را خود پرداخت میکند و از تعهدات و بیمه کرجخدمات سازمان تامین‌اجتماعی برخوردار میشود.این نوع به منظور تداوم پرداخت  تا رسیدن به شرایط استفاده از خدمات بلندمدت سازمان تامین‌اجتماعی از قبیل بازنشستگی و ازکارافتادگی یا مستمری فوت به وجود آمده و برای انعقاد آن نیاز به ۳۰ روز سابقه قبلی در سازمان تامین‌اجتماعی است.
تفاوت اختیاری با صاحبان حرف و مشاغل آزاداین تفاوت علاوه بر نیاز داشــتن به حداقل ۳۰ روز سابقه قبلی برای متقاضیان  اختیاری، به نوع خدماتی که ارائه میشود نیز مربوط میشــود.در  اختیاری حق‌پرداخت ۲۶ درصد مقطوع است که کل خدمات از قبیل مســتمری‌های بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و تعهداتی شامل درمان، هزینه‌های پروتز و اروتز، هزینه کفن‌ودفن را دربرمیگیرد ولی در صاحبان حرف و مشاغل آزاد تعهدات به چند دسته به شرح زیر تقسیم میشود:بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی با۱۲ درصد:
در این نوع پرداخت فقط خدمات مربوط به بازنشستگی ارائه میشود.
بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی با ۱۴ درصد:
در این نوع پرداخت خدمات پرداخت مستمری بابت بازنشستگی  و پرداخت مستمریبه بازماندگان در صورت فوت ‌شده اصلی ارائه میشود

بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی ۱۸ درصد:

خدمات پرداخت مستمری بازنشستگی و فوت و همچنین خدمات مربوط به

ازکارافتادگی کلی غیرناشــی از کار به این گروه از ‌شدگان ارائه میشود.

شامل ازکارافتادگی جزئی و نقص عضو نمیشود، چون این موارد فقط به لحاظ

حوادث ناشی از کار مطرح میشوند که کار در ‌های خویش‌فرما به دلیل عدم وجود

کارفرما و اشــتغال موضوع حوادث ناشی از کار منتفی است.

بازنشستگی، فوت، ازکارافتادگی کلی و درمان، با ۱۸ درصد دستمزد توافق‌شده همراه هزینه درمان به صورت سرانه:

حق‌ بیمه درمان در این نوع با توجه به افراد تحت تکفل به صورت ســرانه ماهانه دریافت

میشود. ســرانه درمان هر سال توسط شورای عالی درمان تعیین میشود. در سال ۹۴

سرانه درمان ۲۷۰ هزار ریال تعیین شده بود و هنوز ســرانه درمان سال ۹۵ به تصویب نرسیده است.

 

بنابراین در صاحبان حرف و مشــاغل آزاد پرداخت ۱۸ درصد  و پرداخت ســرانه

درمان به ازای هر نفر افراد تحت تکفل برای هرماه موجب اســتفاده کامل از خدمات

کامل سازمان به‌جز مواردی که در اجباری وجود دارد میشود.

 

خدمات بیکاری، کمک‌هزینه ازدواج، غرامت دســتمزد ایام بیماری و بارداری،

پروتز و اروتز در این نوع ارائه نمیشود.

تفاوت اجباری با اختیاری و حرف و مشاغل آزاد

مهمترین تفاوت بیمه اجباری با ‌های خویش‌فرما، همانگونه که از اسم این نوع مشخص

است، به اجباری بودن آن بازمیگردد.

 

این خصوصیت برای ‌های بیمه  اجباری دارای تبعات و نتایج خاصی است،

به نحوی که برای احراز آن فقط وجود رابطه کاری و اشتغال فرد در کارگاه کافی است

، حتی اگر حق‌ توسط کارفرما پرداخت نشود.

 

در این صورت چنانچه کارگری در طول اشتغال نیاز به خدمات تامین‌اجتماعی

داشته باشد، در چارچوب قانون میتواند پیگیر حقوق کار و خود شود. در حالی

که در ‌های خویش‌فرما، اجباری در پوشش ‌ای نیست و متقاضی با اختیار و

در چارچوب نظام ‌ای خود را تحت پوشش قرار میدهد.

از طرف دیگر اجباری مورد حمایت قوانین و مقررات و دولت است و فرد میتواند ا

ز حمایت سیستم قضایی و اجرایی کشور بهره‌مند شود. در خویش‌فرما چنین

حمایتی وجود نــدارد ولی از آنجا که در قانون تامین‌اجتماعی به‌صراحت بر اجرای

آن تاکید شده، در سطحی کمتر مورد حمایت بخش عمومی قرار میگیرد.

در ‌هــای خویش‌فرما نیز دولت پرداخت ۳ درصد حق‌ بیمه را متعهد شــده و در

صورت بروز اختلاف نیز متقاضی میتواند به دیوان عدالت اداری مراجعه و از

ســازمان تامین‌اجتماعی شکایت کند، در صورتی که در قراردادهای خصوصی

مرجع شکایت محاکم عمومی است.

پرسش:اگر کسی هیچ‌گونه سابقه ‌ای نداشته باشد، می‌تواند به مدت یک ماه یا بیشــتر ‌صاحبان حرف

ومشــاغل آزاد شود و سپس درخواست اختیاری کند؟

 

پاسخ: بله، میتواند خود را به بیمه اختیاری تبدیل کند.

 

پرسش:شرایط اختیاری چیست؟

پاسخ: شرایط اختیاری عبارت است از:

داشتن ۳۰ روز سابقه پرداخت حق‌ بیمه
داشتن حداکثر ۵۰ سال سن. کسانی که بیش از ۵۰ سال سن دارند

به ازای هرســال افزایش سن، به یک سال سابقه قبلی نیاز دارند.

کسانی که بیش از ۱۰ سال سابقه دارند از شرط سنی مربوط معاف میشوند.

پرسش: ‌شــدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد از کمک‌هزینه عائله‌مندی برخوردار می‌شــوند یاخیر؟

پاسخ: خیر، در این نوع رابطه کارگــری و کارفرمایی وجود ندارد، بنابراین کمک

هزینه عائله‌مندی که توســط کارفرما پرداخت میشود، موضوعا منتفی است.

 

پرسش:همه ‌شدگان قانون تامین‌اجتماعی مشمول قانون‌کار نیز می‌شوند؟

 

پاسخ: خیــر، طبق قانــون کار کلیه مشــمولین قانون کار مشــمول تامین‌اجتماعی

هستند، ولی تمامی مشمولین قانون تامین‌اجتماعی مشمول قانون کار نمیشوند،

از قبیل ‌شدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد و…

پرسش:چنانچه ‌شده اصلی صاحبان حرف و مشاغل آزاد،اختیاری

و رانندگان به خدمت ســربازی اعزام شود، افراد تحت تکفل این‌گونه‌

‌شدگان به اســتناد مواد ۹۴ و ۹۵  قانــون تامین‌اجتماعی می‌توانند

از مزایای درمانی استفاده کنند؟

پاسخ: خیر، استفاده از دفترچه درمان فقط برای خانواده و افراد تحت تکفل ‌

شدگانی است که به‌صورت اجباری شده اند.

پرسش:برای اختیاری اخذ گواهی سلامت از کمیسیون پزشکی ضروری است؟

پاسخ: درگذشته گواهی کمیسیون پزشــکی الزامی بود که با اصلاحات

اخیر در آیین‌نامه اختیاری تشخیص و گواهی پزشک معتمد سازمان کافی است.